แหล่งโบราณคดี “ดอยผาก้าน” บ้านท่าสี ต.บ้านดง อ.แม่เมาะ ยังมีร่องรอยอารยธรรมให้แก่คนรุ่นหลังได้ศึกษาเรื่องราวของผู้คนในยุคอดีต ณ บ้านท่าสีแห่งนี้ เมื่อปี พ.ศ. 2540 ถูกค้นพบข้าวของเครื่องใช้โบราณก่อนสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 และภาพเขียนสีโบราณบนเพิงผาดอยผาก้าน ภาพเขียนสีที่ถูกค้นพบ เขียนด้วยสีแดงทั้งหมด เทคนิคการเขียนภาพแบบเงาทึบและเส้นโครงร่าง แบ่งประเภทของภาพที่เห็นเป็นภาพคน และสัตว์ โดยภาพคนใช้เทคนิคการเขียนแบบเงาทึบ 2 ภาพ มีลักษณะท่าทางในการจูงวัว และอีก 6 ภาพ เป็นลายเส้นที่มีรูปร่างกางแขน ขา ส่วนภาพสัตว์วาดเป็นรูปวัว 2 ภาพ ช้าง สุนัข และไก่ อย่างละ 1 ภาพ

          ไม่เพียงเท่านี้ ในปี 2553 มีการขุดพบโบราณคดีและหลุมฝังศพ มีการขุดพบถึง 2 หลุมด้วยกัน โดยหลุมแรกอยู่บริเวณพื้นดินด้านล่างรูปช้าง ขุดพบเครื่องมือหิน ส่วนหลุมที่ 2 ถูกค้นพบด้านทิศใต้ของผาอยู่ตรงบริเวณ หลืบหิน อาทิ เครื่องมือหิน (แบบฮิวบิเนียน) เศษภาชนะดินเผา กระดูกสัตว์ และโครงกระดูกมนุษย์อีกด้วย ซึ่งของที่ถูกค้นพบอยู่ในขั้นตอนการศึกษาวิจัย ปัจจุบันเก็บรักษาที่สำนักงานโครงการความร่วมมือไทย-ฝรั่งเศส วิจัยเรื่อง "แหล่งโบราณคดีดอยผาก้าน" จังหวัดเชียงใหม่

          กลุ่มท่องเที่ยวหมู่บ้านท่าสี ได้ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ส่งเสริมให้สถานที่แห่งนี้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเยี่ยมชม อารยธรรมของผู้คนในยุคก่อนประวัติศาสตร์ “ป้าน้อย” ปภาพินท์ ทองพัด ราษฎรบ้านท่าสี ผู้บุกเบิกด้านการท่องเที่ยวของหมู่บ้าน เล่าว่า ในทุกๆปี จะมีกลุ่มนักเรียนโรงเรียนนานาชาติจากจังหวัดเชียงใหม่มาท่องเที่ยวทางธรรมชาติ และแหล่งประวัติศาสตร์บ้านท่าสีเป็นประจำทุกปี ซึ่งเด็กๆแต่ละคนชื่นชอบและประทับใจแหล่งท่องเที่ยวของที่นี่เป็นอย่างมาก และมีนักท่องเที่ยวแวะเวียนมาเที่ยวเสมอ เพื่อให้การท่องเที่ยวของบ้านท่าสีเป็นที่รู้จักมากขึ้น ป้าน้อยจึงได้ร่วมกับผู้คนในชุมชน จัดทริปปั่นจักรยานท่องเที่ยวบ้านท่าสี ระยะทาง 5 กิโลเมตร ให้แก่กลุ่มนักท่องเที่ยว และผู้ที่รักสุขภาพ ได้มาสัมผัสวิถีชุมชน เยี่ยมชมแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์

          โดยเส้นทางปั่นจักรยาน เริ่มต้นที่หลงรักเขาโฮมสเตย์ที่มีความเป็นเอกลักษณ์ใกล้ชิดกับภูเขาขนาดใหญ่ จากนั้นปั่นไปยังสวนเขารักฉัน(หัวผา) ภูเขาหินปูนขนาดใหญ่ที่ตั้งตระหง่านอยู่ด้านหน้า ซึ่งจุดนี้เป็นอีกจุดหนึ่งที่ต้องเก็บภาพความประทับใจ จากนั้นปั่นลัดเลาะเข้าเส้นทางบ้านใหม่แวะจุดชมวิวที่สามารถมองเห็นทุ่งบัวตอง ต่อด้วยปั่นเข้าชุมชนผ่านไปยังแหล่งค้นพบแหล่งโบราณและภาพเขียนสี ซึ่งเส้นทางดังกล่าวห้อมล้อมไปด้วยต้นไม้ และมีอุโมงค์ต้นไผ่หลายจุดให้ได้ถ่ายภาพความสวยงาม โดยตลอดทั้งทริปจะมีมัคคุเทศก์ชุมชนเป็นผู้ดูแล และเล่าเรื่องราวประวัติศาสตร์ของหมู่บ้านแก่นักท่องเที่ยว สำหรับทริปดังกล่าวมีค่าจักรยานคันละ 50 บาท ค่าบริการเข้าพื้นที่ป่าชุมชน 20 บาท และอาหารกลางวัน กาแฟสดไว้บริการอีก 100 บาท ส่วนค่ามัคคุเทศก์ชุมชนแล้วแต่นักท่องเที่ยวจะพึงพอใจ 1 ทริปปั่นจักรยานท่องเที่ยวครึ่งวันที่มัดรวมเรื่องราวของหมู่บ้านท่าสีได้เรียนรู้ประวัติศาตร์และวิถีของผู้คน สนใจท่องเที่ยว ติดต่อสอบถามล่วงหน้าได้ที่ป้าน้อย เบอร์โทร 08 1028 8301 รับรองจะเป็นอีก 1 ทริปที่ได้ทั้งความสนุกความรู้ และสุขภาพแน่นอน